Kwasica ketonowa jest ciężkim powikłaniem cukrzycy typu 1, które pojawia się w wyniku niedoboru bądź zupełnego braku insuliny w organizmie. Aby lepiej zrozumieć przyczynę powstawania kwasicy, przyjrzyjmy się bliżej działaniu tego hormonu w organizmie.

Rola insuliny w odżywianiu komórkowym

Insulinę porównać można do klucza umożliwiającego przedostanie się glukozy do komórek, odżywienie ich i umożliwienia wyprodukowania energii. Kiedy insulina nie zostaje dostarczona w odpowiednich ilościach (bądź wcale) błony komórkowe nie są w stanie przyjąć niezbędnej do odżywienia komórek glukozy co powoduje, że we krwi wzrasta jej stężenie. „Głodujące” komórki potrzebują innego źródła energii aby móc dalej funkcjonować, toteż zaczynają pobierać ją z tkanki tłuszczowej. Efektem ubocznym tego procesu jest wytwarzanie ciał ketonowych (acetonu) we krwi oraz moczu, a co za tym idzie – do zakwaszenia organizmu.

Kwasica ketonowa – kto jest na nią narażony?

Z kwasicą ketonową spotkać mogą się osoby chorujące na cukrzycę typu 1, które leczone są za pomocą podskórnie podawanej insuliny. Z najnowszych badań wynika,że na wystąpienie tego powikłania bardziej narażone są osoby korzystające z pomp insulinowych niż te leczone metodą wielokrotnych wstrzyknięć z użyciem penów. Przyczyną tej przewagi są występujące nierzadko awarie pompy, takie jak zagięcie wkłucia, zapchany bądź pęknięty dren, awaria baterii lub samego urządzenia, mogące powodować wstrzymanie podawania insuliny. Nie oznacza to jednak, że diabetycy korzystający z penów nie muszą zachować pewnych zasad, aby ustrzec się przed kwasicą ketonową. Brak samodyscypliny polegającej m in. na regularnym oznaczaniu poziomu glikemii, niepomijaniu dawek insuliny oraz unikaniu spożywania produktów bazujących na węglowodanach prostych, może doprowadzić do niedoborów insuliny i rozwoju tego powikłania. Wszelkiego rodzaju stany organizmu odbiegające od normy (infekcje, wirusy, przeziębienia, miesiączki, stany po zabiegach chirurgicznych, dentystycznych, operacjach itd.), a także różnesytuacje życiowe wzmagające stres czy napięcie nerwowe, powinny poskutkować wzmożoną kontrolą cukrzycy oraz, w razie konieczności, korygowaniem dawek insuliny.

Objawy kwasicy ketonowej

Koniecznym jest zapamiętanie, że kwasica ketonowa nie jest powikłaniem dającym nagłe objawy. Jest to proces wielogodzinny, którego początkowe symptomy mogą nie zostać skojarzone z kwasicą ketonową.

Znajomość oraz umiejętność rozpoznania objawów tego powikłania jest istotne nie tylko dla diabetyków. Bardzo często kwasica występuje przy rozpoznaniu choroby, kiedy cukrzyk nie jest świadomy o jej istnieniu. Szybkie zidentyfikowanie objawów i natychmiastowe działanie może uchronić cukrzyka przed bardzo poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, mogącymi obejmować śpiączkę cukrzycową, a nawet śmierć.

O wystąpieniu kwasicy ketonowej świadczą objawy takie jak:

• bóle i zawroty głowy,
• kłopoty ze wzrokiem (podwójne lub nieostre widzenie),
• wzmożone pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• osłabienie,
• senność,
• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• trudności z oddychaniem,
• winny zapach z ust,
• bóle w klatce piersiowej,
• utrata przytomności.

Kwasica ketonowa – zasady postępowania

Szybkie zaobserwowanie pierwszych niepokojących objawów może uchronić przed koniecznością pobytu w szpitalu. W niektórych przypadkach kwasicę da się opanować w warunkach domowych, badając często poziom glikemii (nawet co godzinę), uzupełniając insulinę oraz kontrolując poziom acetonu w moczu za pomocą specjalnych testów paskowych, przeznaczonych do oznaczenia ciał ketonowych w moczu w domu, bez konieczności wykonywania badań laboratoryjnych.

Jeżeli pomimo działań stan zdrowia cukrzyka nie polepsza się, bądź ewidentnie pogarsza, należy bezzwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Lekarze w szpitalu za pomocą kroplówek oraz pomp insulinowych uzupełnią niedobory wywołane kwasicą ketonową i po kilku dniach pacjent może bez obaw powrócić do domu.

Jak się przed nią chronić?

Osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą mogą znacznie oddalić ryzyko wystąpienia kwasicy ketonowej poprzez właściwą i staranną samokontrolę. Źle prowadzona cukrzyca jest jednym z najpowszechniejszych czynników występowania tego powikłania. Osoby leczone metodą wielokrotnych iniekcji – nie mogą pomijać dawek. Osoby leczone pompą insulinową – monitorować stan pompy insulinowej. Każdy cukrzyk bez względu na metodę leczenia – mierzyć poziom glukozy we krwi przed każdym posiłkiem oraz 2 godziny po jego spożyciu, a w przypadku wspomnianych wcześniej odchyleń od normy – częściej.

Osobom zdrowym (niezdiagnozowanym) poleca się wykonywanie okresowych badań krwi. Działanie to może w porę wykryć wiele różnych chorób przed ich pełnym rozwinięciem, w tym również cukrzycę, bez konieczności narażania się na niebezpieczeństwo, jakie stwarza dla organizmu kwasica ketonowa.